Dokładnie 68 lat temu rozpoczęła się operacja Sonnenwende, zwana również Stargardzką Bitwą Pancerną. Była to jedna z ostatnich niemieckich prób przejęcia chwilowej inicjatywy na froncie wschodnim, mająca pozwolić w założeniach na lepsze przygotowanie obrony Berlina.

Przebieg operacji

Ofensywa rozpoczęła się między 15 a 16  lutego 1945 roku z rejonu Suchania w kierunku południowym na Choszczno. Nacierającym wojskom udało się połączyć z oddziałami pod Choszcznem i utworzyć do nich wąski korytarz. Następnego dnia ruszyło główne uderzenie, z linii pomiędzy Stargardem a jeziorem Miedwie. Pomimo osiągnięcia pewnych sukcesów terenowych i zniszczenia wielu czołgów radzieckich, natarcie miało dość słabe tempo. 17 lutego generał Wenck uległ wypadkowi samochodowemu, co wyłączyło go z dowodzenia. Wieczorem tego samego dnia rozpoczęły się kontrataki oddziałów radzieckiej 3. Armii Uderzeniowej i natarcie niemieckie zostało praktycznie powstrzymane. Następnego dnia Niemcy oficjalnie wstrzymali dalsze działania zaczepne.

10 Dywizja Pancerna SS została włączona do XXXIX Korpusu Pancernego. Działania zaczepne 10. Dywizji Pancernej SS napotkały na silną obronę wojsk sowieckich. Następnego dnia dywizja nacierała w kierunku Morzycy (niem. Blumberg), obchodząc pozycje wojsk sowieckich. Dalej atak 2 batalionu 10 Pułku Pancernego SS i 22 Pułku Grenadierów Pancernych SS był skierowany na południowy zachód do Żalęcina i Moskorzyna. Na przedmieściach tego miasta dowódca 7 kompanii 10 Pułku SS – Ostuf. Riedel zniszczył 13 nieprzyjacielskich czołgów. 1 batalion 10 Pułku Pancernego SS nacierał bardziej na południe w kierunku Lubiatowa. Tam wspierał natarcie 4 Dywizji Policyjnej Waffen SS. 23 lutego dywizja przeszła odwodu i wycofana do Stargardu.

W walkach o tereny miedzy Małą Iną a Iną brali udział żołnierze Volkssturmu oraz Walończycy. Fala szturmowa przesunęła się tylko o około dziesięć kilometrów na południe. Niemcy zdobyli przed północą Kolin i Morzycę. Był to jedyny sukces. Sztaby już wtedy sygnalizowały energiczne kontrataki Rosjan. Zdołano wedrzeć się na krótki czas do przydworcowej części Dolic, gdzie doszło do zaciekłego pojedynku, w którym Niemcy wykorzystywali pociąg pancerny. Nad centrum ofensywy, nad Stargard wysłano całą masę samolotów rosyjskich. O dwudziestej drugiej w świetle rac rozpoczęło się niszczenie miasta. Najsilniejsze uderzenie Rosjan zostało skierowane na wzniesienie Lipia Góra (k. miejscowości Przewłoki), który był ważnym węzłem drogowym. Zajęło tam pozycję siedemdziesięciu niemieckich żołnierzy. Porucznik Capelle otrzymał rozkaz utrzymania się na wzniesieniu przez dwadzieścia cztery godziny. Ostatecznie obrona ważnego punktu zakończyła się niepowodzeniem.

som

Fragmenty z opracowań historycznych:

W drugiej dekadzie stycznia Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę zimową. 15 stycznia siły 1. Frontu Białoruskiego przełamały obronę wojsk niemieckich na Wiśle, rozcinając je na dwa zgrupowania. Już 31 stycznia wojska 2. Armii Pancernej Gwardii i 5. Armii Uderzeniowej dotarły nad Odrę w okolicach Kostrzyna. Dowództwo wojsk niemieckich, chcąc ratować powstałą sytuację, poderwało swe wojska do jeszcze jednego wysiłku – wzięcia udziału w operacji „Sonnenwende„. Celem jej było rozcięcie z północy na południe (do Gorzowa Wlkp.) klina radzieckich wojsk marszałka Gieorgija Żukowa i opóźnienie uderzenia 1. Frontu Białoruskiego na Berlin o 4-6 tygodni.

Na początku lutego rozpoczęła się na Pomorzu Zachodnim koncentracja wojsk niemieckich przeznaczonych do wzięcia udziału w operacji. Ze względu na jej ważność głównie były to jednostki SS, np. z Kurlandii przybył transport morski z jednostkami III Korpusu Pancernego SS, składającymi się m.in. z ochotników z „krajów germańskich” (Holendrów, Duńczyków, Norwegów, Finów…), np. 11. Ochotniczej Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Nordland”, 23. Ochotniczej Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Nederland” czy 27. Ochotniczej Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Langemarck”. Spod Baden-Baden transportem kolejowym nadciągnęła 10. Dywizja Pancerna SS „Frundsberg”, której dokuczały po drodze naloty alianckiego lotnictwa. Pomimo rozkazów nieangażowania świeżych sił w walki bieżące przed rozpoczęciem operacji, kolejne jednostki rzucane były w wir walk.

Cytat z: „Próba odtworzenia działań bojowych wojsk niemieckich na ziemi stargardzkiej na przełomie lutego i marca 1945 r.” Jerzy Tatoń „Stargardia”, tom II, 2002 Wyd. Muzeum w Stargardzie

Atak o kryptonimie „Sonnenwende” (Przesilenie dnia z nocą), przeprowadzony przez 3 armię pancerną, spowodował maleńkie wgniecenie na odcinku bronionym przez 2 armię pancerną gwardii i 61 armię z Frontu Żukowa, ale został powstrzymany już 17 lutego. Tego dnia Wenck, wracając na front po konferencji z Hitlerem w Berlinie, zasnął za kierownicą i uderzył w balustradę mostu. Ciężko rannego zastąpił gen. Hans Krebs, oficer sztabowy z najbliższego otoczenia Hitlera, któremu brakowało doświadczenia i niezależności myślenia, niezbędnych do utrzymania inicjatywy w swoim ręku. Chociaż do 19 lutego operacja „Sonnenwende” dobiegła końca, wywarła jednak nieproporcjonalnie duże wrażenie na radzieckim naczelnym dowództwie, potwierdziła bowiem jego coraz silniejsze obawy związane ze słabością prawego skrzydła Żukowa. Marszałek przed dalszym natarciem na kierunku berlińskim otrzymał polecenie oczyszczenia Pomorza.

Wynikiem decyzji było zniszczenie Grupy Armii „Wisła”. Rokossowski zaczął działania 24 lutego, podczas gdy Żuków w dalszym ciągu przegrupowywał siły na swoim prawym skrzydle. Dowódca l Frontu Białoruskiego przeszedł do ofensywy tydzień później. Jego potężne zgrupowanie w składzie: 2 i 1 armie pancerne gwardii oraz 2 armia uderzeniowa, podążyło w stronę Bałtyku, rozszerzyło działania na cale Pomorze i rozczłonkowało Grupę Armii „Wisła” na odizolowane jednostki. 4 marca l armia pancerna gwardii dotarła do Bałtyku pod Kołobrzegiem, na linii rozgraniczającej kierunki natarć l i 2 Frontu Białoruskiego, odcinając niemiecką 2 armię i zmuszając ją do wycofania się w rejon Gdyni i Gdańska. Hitler natychmiast ogłosił zapchany uciekinierami Kołobrzeg kolejną „twierdzą”.

Cytat z: Philippe Masson – „Historia Wehrmachtu 1939-1945”

som2

 

som3